Devlet-i Aliyye - Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar

             Halil İnalcık’ın Devlet-i Aliyye adlı bu eseri Osmanlı İmparatorluğu’nun kuruluş öncesi durumundan başlayarak klasik dönemini siyasal, kurumsal ve toplumsal olarak incelemektedir. Bu incelemeleri mümkün kılan ise zengin Osmanlı arşivi olmuştur. Kitabın ilk bölümü siyasi tarih ağırlıklıdır. İkinci bölümde ise devlet, toplum ve ekonomi incelenmiştir. Beylikten imparatorluğa giden bu süreç sadece siyasal tarih açısından değil toplumsal dinamikler ve iktisadi açıdan da ele alınmıştır. Ayrıca bilinen tarih yazımına önemli karşıt tezler öne sürülmüştür ki en göze çarpanı Osmanlı’nın kuruluş tarihini 1302 olarak kabul etmesidir. Bunun dışında Osmanlı’nın devlet yapısını inceleyerek özellikle yabancı kaynaklardaki çadır devletinden gelme iddiaları çürütmektedir. Kitap 14. Yüzyılın hemen başında Anadolu’da küçük bir Türkmen beyliğinin nasıl olup da zamanının en güçlü imparatorluğu haline geldiği sorusuna cevap aramaktadır.

Bürokratik Teşkilatın Esasları

            Bu yazı Max Weber’in, "Bürokratik Teşkilâtın Esasları: îdeal Bürokrasi Tipinin Tesisi" adlı eserinden özetlenmiştir. 

        Eserde Max Weber ideal bürokratik örgütlenmeyi ele almaktadır. Weber’in öngördüğü bürokratik teşkilat halen geçerliliğini korumaktadır. Memurun iş güvencesi, liyakat, hiyerarşik yapılanma ve hukukilik gibi konulardan bahseden Weber günümüz bürokrasisinin temel ilkelerini belirlemiştir.

            İdari teşkilat kanun ile yetkileri belirlenmiş resmi bir örgüttür. Örgüt sürekli belli bir dönem için değil sürekli olarak kurulmuştur. Bu örgüt hiyerarşik bir yapıdadır. Üstün astı denetleme yetkisi vardır. Memurlar belli kurallar çerçevesinde hareket ederler ve eğitimleri ölçüsündeki kadrolara tayin olurlar. Memurun özel mülkiyet ve yaşantısı ile iş yaşantısı tamamıyla birbirinden ayrılmıştır. Görev icabı kullandıkları devlet kaynaklarına karşı sorumludurlar ve hesap vermek zorunluluğu vardır.  Memur bulunduğu makamın geçiciliğinin farkında olmalıdır. Makam memura bir mülk, unvan gibi verilmez. İş güvencesi gibi konular ise memurun görevini nesnel ve bağımsız olarak yerine getirebilmesi için verilir. Tüm idari işlemlerin yazılı olması esastır.

       

Devlet – Üniter Devlet – Federal Devlet

     

            Devlet

            Klasik anlamda devlet, toplamsal düzeni sağlamak için yasalar koyan, güvenlik için silahlı örgüt kuran ve adalet için mahkemeler kuran bir örgütlenmedir.  Devlet tanımı yapılabilmesi için ülke denilen bir toprak parçası, o ülke üzerinde yaşayan halk olmalı ve egemenliğini bağımsız şekilde kullanabilmesi gerekmektedir. Devlet ilk çağlardan itibaren insanların bir arada yaşamasının sonucu olarak bir organizasyon ihtiyacından doğmuştur. Giderek artan iş bölümü ile toplumsal yapılar oluşmuş ve insanların şehir devletlerini kurmasına yol açmıştır. Daha sonra devletler giderek büyümüştür.

            Üniter Devlet

            Ülke üzerinde tek bir merkeziyetçi yapının egemen olduğu devlet biçimidir. Tek bir yasama, tek bir yürütme ve tek bir yargı vardır. Yetkilerin merkezde toplanması merkezi çok güçlü kılarken yerel sorunlara duyarsız ve sorunları çözmede hantal bir yapı oluşturabilir. Bu yüzden yerinden yönetim kavramı ile merkezin bir kısım yetkileri yerel yönetimlere devredilebilir ancak bu yetki devri asla bir federe bir devletin yetki düzeyine ulaşamaz. Özerk yönetimlerin bulunması üniter devlet yapısına zarar vermez.

Örgüt Teorisi

           Notes on the Theory of Organization (1937) adlı  Luther Gulick'in çalışmasının özetlenmiş halidir (çevirmen Dr. Behzat YÜCEDAL). ,

Gulick bu çalışmasında iş bölümü ve iş bölümünün örgüt yapısını nasıl oluşturduğuna değiniyor. İş bölümü büyük işlerin yapılmasında veya birçok bilgiyi bir arada barındırması gereken işlerde her zaman zorunlu olmuştur. Bununla beraber iş bölümünün verimliliği artıracağı ve uzmanlaşma sağlayarak teknik becerilerin giderek artıracağı bir gerçektir. İnsan doğası gereği her şeyi bilemez ve her konuda uzman olamaz. Bugün uzmanlıkların daha dar alanlarda ortaya çıktığını görmekteyiz. 100 yıl önce sadece inşaat mühendisliği adı altında toplanan teknik alanlar bugün çevre, harita, trafik mühendisliği gibi birçok alt alana bölünmüş ve bu bölünme giderek daha dar alanlarda daha yüksek uzmanlık bilgisi ihtiyacından doğmuştur.  Tüm bu uzmanların belirli bir amaç çevresinde toplanması örgüt gerekliliğini ortaya koymuştur ve iş bölümü örgütün temelini oluşturmaktadır. Bunun yanında sadece uzmanlık değil işin büyüklüğü de iş bölümünü gerektirmektedir.

Danimarka Kamu Diplomasisi

             Bu yazı Danimarka kamu diplomasisinin çalışma ilkelerini belirlemek için oluşturulan kılavuzdan özetlenmiştir. Kılavuz dış temsilcilikler için hazırlanmıştır. Kamu diplomasisinin tanımı, uygulamaları ve hedef grupları ele alınmıştır. Etkili bir kamu diplomasisi için tüm paydaşlar arasında koordinasyon gereklidir ve bu koordinasyondan dış işleri bakanlığı sorumludur.

            Diplomasi, diğer ülkelerle iyi ilişkiler kurmayı, geliştirmeyi ve güçlendirmeyi gerektirir. Geleneksel diplomasi devletler arasında gerçekleşir. Kamu diplomasisi ise devlet ile genel olarak halk veya belirli hedef gruplar arasında gerçekleşir. Geleneksel diplomasi ve kamu diplomasisinin amacı, Danimarka ve Danimarkalıların siyaset, güvenlik, ekonomi, iş koşulları, çevre, eğitim, kültür ve diğer alanlardaki çıkarlarını desteklemek ve korumaktır. Danimarka, kültürü, kurumları ve politikalarını diğer ülkelerdeki insanlar için güvenilir ve anlaşılır olarak aktarmayı ve onların onaylama, reddetme veya farklılıkları görebilmelerini amaçlar. Danimarka’nın temsil ettiği değerleri toplumlara anlatmak esas amaçtır. Farklı bakış açılarındaki ve kültürlerdeki insanlar arasında iletişim ağı ve anlayış oluşturulmasını sağlar.

Coğrafya ve Devrim

            Kitap 2001 yılında Edinburg Üniversitesi Coğrafya Bölümünde yapılan konferansta sunulan makaleler derlenerek hazırlanmıştır. Akademisyenler tarafından hazırlanan bu kitap doğal olarak akademik bir dil içermekte içinde çokça dip not ile birçok kaynağa atıflarda bulunarak ileri okumaların yolunu açmaktadır. Toplantıda coğrafya disiplininin uygulama alanlarını ve gerçekleşen devrimleri açıklayan alanında uzman kişiler yer almıştır. Dört gün süren bu toplantının sonucunda 3 bölüm altında 12 makale yer almaktadır:

            Coğrafya ve Bilim Devrimi: Uzay, Mekân ve Doğa Bilgisi

            Coğrafya ve Teknik Devrim: Zaman, Mekân ve İletim Araçları

            Coğrafya Ve Siyasal Devrim: Coğrafya ve Devlet Yönetimi